Hat Çeşitleri ve Türleri Nelerdir?

Osmanlıdan günümüze kadar gelen ve usta çırak ilişkisiyle gelişen, Hat sanatı, Arap harfleri çevresinde oluşmuş güzel yazı yazma sanatıdır. Ortaya çıktığı günden itibaren sürekli olarak yeni hat şekilleri ve değişik yorumlarıyla zenginleşen hat sanatının birçok çeşidi türedi ve bu yazı biçimlerine değişik isimler verildi.

Hat sanatında yazı biçimleri içerisinde en çok bilinenleri, Rika, Sülüs, Tevki, Mağribi gibi yazı biçimleridir. Şüphesiz ki Rika bunların içerisinde en çok bilinenidir. Bu yazımızda sizler için hat sanatında kullanılan belli başlı yazı türlerini inceleyeceğiz. Ayrıca hat yazısı çeşitleri konusuna değinmeden önce hat sanatı nedir? Hattat kimdir gibi soruların cevaplarını da vermeye çalışacağız.

Hat sanatı nedir?

Hat sanatı hem kelime hem de genel anlamıyla güzel yazı yazma sanatı olarak tanımlanabilir. Osmanlıdan günümüze kadar ulaşan bu sanat türü, yazı ve çizgilerle icra edilir. Günümüzde daha çok Kaligrafi ismi verilen bu yazı türü, İslamiyet’in doğuşundan önce icat edilmiş ancak İslamiyet ile zirvesine ulaşmıştır.

Dünyanın birçok yerinde özgün şekiller alarak çeşitlenmiş bu şekiller de değişik isimlerle anılmıştır. Örneğin, Mağribi, Fasi, Sudani, Küfi gibi bölgelerin veya şehirlerin isimlerinden türetilen yazı isimleri gibi ayrıca yazının taşıdığı karakterler üzerinden de isimlendirmeler yapılmıştır; Reyhani, Talik, Nesih gibi isimler almıştır.

Hat sanatı ile uğraşan kişiye hattat denmektedir. Hat sanatını icra eden ustalar, içlerinden gelen güzellikleri, duyguları, düşünceleri kalem ve kağıt ile bir araya getirerek resmederler.

Hat sanatında kaç çeşit yazı türü vardır?

Hat Sanatında, coğrafyaya ve zaman dilimine göre değişkenlik gösteren pek çok yazı türü vardır. Bu yazılar farklı yorumlar ve uygulamalar ile zenginleşerek günümüze kadar gelmiştir. Bütün bunların yanı sıra günümüze ulaşmayı başaramayan, tarihin tozlu sayfalarında yitip giden çok sayıda hat örneği olduğu da tahmin edilmektedir.

Çok sayıda hat sanatı türü vardır ancak burada küçük bir kısmına değineceğiz. Burada kısaca bilgilendirme yaptığımızı hemen hatırlatalım, hat sanatı teknikleri bundan çok daha fazladır ve çok daha engin açıklamaları hak etmektedirler. Belirtmek gerekir ki, bu yazıları kısaca ele alacağız ve tamamı bu kadar değildir. Gelin şimdi; Muhakkak, Nesih, Rik’a, Sülüs, Kufi, Şikeste tekniklerine kısaca bir göz atalım:

Kufi

İslam coğrafyasının en eski yazı biçimlerinden biri Kufi’dir. İsmini Irak’ın Küfe şehrinden almıştır. Bu yazı biçimi köşeli, çetin denilebilecek bir üsluba sahiptir. Alabildiğine düz estetiktir. Günümüzde birçok yazı biçimi, özellikle geçtiğimiz yüzyılın başlarında matbaalarda kullanılan yazı biçimleri Kufi yazısından esinlenmiştir.

Sülüs

Sülüs, üçte bir demektir. Bu adın nereden geldiğine dair çeşitli rivayetler vardır. Ancak Sülüs ile yazılan bir harfin üçte iki nispetinde düzlük, üçte bir nispetinde de yuvarlaklığı haiz olması bu adın nereden kaynaklandığı hakkında bize bir fikir verebilir.

Yumuşak ve tatlı bir görünüme sahip olan sülüs, ümmü'l-hutût (yazıların anası) olarak da adlandırılmıştır. Sülüsler, kitapların kapaklarında ve cami, çeşme gibi hayratların tabelalarında, kıt'aların ve levhaların yazılmasında sıklıkla kullanılırdı.

Muhakkak

Yapısına bakıldığında Kufî'den sonra geliştirilen bir yazı izlenimi vermektedir. Yazının boyutu büyüktür, bu sebepledir ki 16. yüzyıldan sonra çok kullanılmamıştır.

2 mm’lik kamış kalemler kullanılarak yazılan Muhakkak, karakteristik olarak keskin bir görünüşe sahiptir, harfler ve kelimeler oldukça açık şekilde yazılır. Yazı karmaşık değildir, harfler ve kelimeler oldukça belirgindir. Bu yazı türü özellikle Kur'an yazımında kullanılmıştır.

Nesih

Sülüs'e çok benzeyen Nesih türünün en önemli özelliği harflerin yuvarlak yazılmasıdır. Sülüs yazının küçük boyutlarda yazılmış halidir desek yanlış olmaz. Özellikle Osmanlı Devleti’nde çok yoğun olarak tercih edilmiştir. İslam coğrafyasında çokça rağbet görmüştür.

Nesih, bir şeyi ortadan kaldırmak anlamına gelmektedir. Nesih'ten önce çok yaygın bir şekilde kullanılan Kufî yazısını gözden düşürdüğü, kullanımını azalttığı için bu ismin verildiği düşünmektedir. Kuran’ın dışında resmi yazışmalar, kararnameler ve fetvalarda da sıkça kullanılmıştır.

Rik’a

Rika hiç şüphesiz tarihte en çok sevilen ve günümüzde de en çok kullanılan yazı türlerinden biriydi. Genellikle kısa metinlerin yazımı için kullanılan rika en seri yazı biçimi olarak da bilinir. Kuran’daki dua sayfalarının yazımında da rika kullanılırken en çok icazetnamelerde kendisini gösterdiği için diğer bir ismi Hatt-ı İcaze’dir.

Şikeste

Şikeste sadece Osmanlı Devleti’nde kullanılmıştır. Fatih Sultan Mehmed döneminde ortaya çıkmış ve Kanuni Sultan Süleyman devrine kadar yazılan pek çok eserde bu hat türüne yer verilmiştir. 17’nci yüzyıldan sonra kullanımı eskiye nazaran muazzam derecede azalmıştır.

Hangi tür hat türünde eserler verecek olursanız olun doğru malzemeleri kullanmak önemlidir. Geniş ve zengin çeşitleriyle Vera Sanat size, çalışmalarınızdan keyif alacağınız ortamı hazırlamada yardımcı oluyor. İnternet sitemize girerek dilediğiniz hat türüne uygun doğru ve kaliteli malzemeleri seçebilir. Rik’a, Kufi, Muhakkak veya Şikeste türünde eserler vermeye başlayabilirsiniz. Detaylı bilgi almak için tıklayın: Hat Malzemeleri