Hat Sanatı Yapan Kişilere Ne Denir? Hattat Kimdir?

Hat sanatı İslamiyet için çok önemli bir sanattır. Sabrın sonucunun güzellik olduğunu vurgulayan ve yazılanında güzel olduğu bu sanatı icra ederek ustalaşmış kişilere hattat denir. Hattat Türkçede sözlük anlamı olarak, "İslâm yazısını sanat amacıyla yazan ve öğreten kişi” anlamına gelmektedir. Hattat, eski zamanlardan bugüne kadar ulaşmış geleneksel hat sanatını yürüten kişiye verilen unvandır. Bir çeşit güzel yazı yazma sanatı olan hat; Arap alfabesi ile birlikte çeşitli yazı teknikleri kullanılarak kaleme alınmıştır. Geçmişten günümüze Türk topraklarında İslamiyetin yayılmasıyla birlikte de, Türk sanatkârların elinden en güzel hat eserleri çıkmıştır. Hat sanatı, bir güzel yazı sanatı olan kaligrafi ile birçok kez karıştırıldığı gibi, hattat kişi hakkında da insanlar yeterli bilgiye sahip değiller. Bu yazımızda sizlere sabrı, yeteneği ve becerisi ile hat sanatını en iyi şekilde icra eden hattatların dünyasına yakından bir bakış açısı kazandıracağız. Hattat nedir? Hattat nasıl olunur? Hattat olmanın şartları nelerdir? Hattat ne iş yapar? Gibi sorulara detaylıca ışık tutmaya çalışalım.

Hattat Kimdir? Ne iş yapar?

Birçok insan hat sanatını icra eden kişilere hattat denildiğini bilmiyor ve öğrendiklerinde şaşırıyor. Hattat denildiğinde insanların aklına ilk gelen soru elbette "hattat ne iş yapar?” sorusu oluyor. Özet olarak cevaplamak gerekirse, hattat kişi, ana malzemesi kamış ve kalem olan malzemeleri kullanarak genellikle kâğıt üzerine, arapça alfabe kullanarak İslamiyete ait ayet ve hadisleri estetik bir şekilde yazan sanatkârlara verilen isimdir. Hat sanatı sabrın ve güzelliğin sanatıdır, hattat kişi bu yüzden üstün sabrı ve yeteneğiyle tanınır. Hattatların bu işe başlamalarında ve ilerletme azimlerinde ayet ve hadislerde ifade edilen güzel yazı ve güzel yazı yazanın övgüye layık olduğu bakış açısı hakimdir.

Hattat kişilerin yazdığı yazılar öncelikle oldukça estetik ve şık bir görünüm sunar. Ancak bu yazılar sadece görünüş açısından güzel değildir, hem yazılan hem de yazılan güzeldir. Böylece hem bireysel hem de kurumsal kullanım amaçlı eserler ortaya çıkarır. Günümüzde hattatların çalışmalarının birçok farklı alanda yaygın şekilde değerlendirildiğini söylemek mümkündür.

Nasıl Hattat Olunur?

Geleneksel Türk sanatlarından hat eğitimi ciddi bir disiplin içindedir. Hat eğitimi geçmişten günümüze usta - çırak ilişkisi şeklinde yürütülmüştür. Uzun yıllar eğitim gerektiren bu sanat, tek başına öğrenilebilecek bir türden değildir. Genelde genç yaşlarda eğitimi başlayan hat sanatı resmi kurumlar, medreseler, özel eğitim yerleri veya konaklarda icra ediliyor. Haftanın belli günlerinde eğitim veren hattatlar, günlük veya aylık ödemeler alıyorlar. 

Bazı büyük hattatların da bu işe yeteneği ve isteği olan bir iki öğrenciyi seçerek özel eğitim verdikleri, herhangi bir ücret almadan öğrenci yetiştirdikleri bunu "sanatın zekatını vermek” olarak gördükleri kaydedilmiştir.

Eğer bir kişi hattat olmak istiyorsa hüsn-i hat sanat eğitimi alması gerekir. Özellikle bu sanat içerisinde kalem kullanımı büyük bir öneme sahiptir, çünkü hat sanatı güzel yazılardan oluşur. Konusunda tecrübe sahibi olan uzmanlar ve ustalar hat sanatının tüm inceliklerini öğretiyor. Eğitim tamamlandığında kişi hattat unvanını alsa da hat eğitimi bir ömür boyu süren bir öğrenme ve kendini geliştirme sürecidir.

Hattat Olmanın Şartları Nelerdir?

Her sanat ve zanaat dalında olduğu gibi hattat olabilmek için de bazı belli başlı şartlar bulunmaktadır. Bunlar içerisinde en önemlisi elbette ki bu işin eğitimini almaktır. Ancak sadece eğitim almakla hattat olması mümkün değildir. Hattat olabilmek için aynı zamanda bireysel olarak birçok nitelik, yetenek ve beceriye de sahip olmak muhakkak gereklidir.

Hattat olabilmek en önemli şartları sıralarsak; Hat sanatı ile yakından ilgilenmek, hat sanatına karşı yetenekli ve istekli olmak, kibri bir kenara bırakmak, sabırlı ve azimli olmak, yazmaya sürekli devam etmek, doğru malzemeleri kullanmak, usta-çırak ilişkisinin mantığını anlayabilmiş olmaktır. Bunların dışında hat sanatı estetik kaygıya sahip olan kimseler için uygun bir sanattır ve hat sanatıyla ilgilenecek kişilerin estetik anlayışı yüksek kişiler olması önemlidir.

Hattatlığın Zorlukları Nelerdir?

Her meslek dalında olduğu gibi hat sanatının da belirli zorlukları vardır. Ancak hat sanatına başlayacak olan, hattat olmaya gönül koymuş kimseler buna sadece meslek gözüyle bakmazlar. Hattat kişiler için bu mesleğin dezavantajlarından bahsedecek olursak; Sadece özel sektörde çalışabilirler ve birçok işyerinde sigorta koşulları gelişmemiştir. Devlette istihdam imkanının olmaması, hattatların iş alanlarını oldukça kısıtlar. Genelde düzenli bir gelirleri yoktur. Hat sanatında yeterince tanınmamış bir kişinin kazancı oldukça düşük olabilmektedir.

Hobi Olarak Hattatlık

Tarihi çok eski zamanlara dayanan hat sanatını icra etmek isteyen kimseler, o zamanlarda oldukça meşakkatli ve sabır gerektiren bir eğitimden geçmekteydiler. Hattatlar elleri ve parmakları güçlenmesini desteklemek amacıyla birçok spor dalıyla da uğraşmaktadırlar. Örneğin o zamanlarda birçok ünlü hattat aynı zamanda usta birer okçu olduğu, ve  bu iki müessesenin çoğu zaman birlikte çalıştığı biliniyor. 

Hattat olabilmek için muhakkak belirli bir yeteneğe sahip olmak gereklidir, ancak yetenek her şey demek de değildir. Hat sanatını gerçekten öğrenip, hattat olarak anılabilmek için aynı zamanda bazı eğitimler almak ve buna bağlı şekilde tecrübe edinmek gerekmektedir. Bu doğrultuda günümüzde pek çok insan hat sanatı ile uğraşmak ve hattat olmak istiyor. Ancak iş imkanlarının çok kısıtlı olması bu sanat dalının daha ziyade bir hobi olarak kalmaya zorluyor.