Minyatür Sanatı Nedir? Ünlü Minyatür Sanatçıları Kimlerdir?

Minyatür, tarihi çok eski zamanlara dayanan görsel sanat dallarından biridir. Öykü, olay ya da çeşitli bilgilerin resim diliyle anlatılması sanatına minyatür denir. Osmanlı döneminde çok önemli bir yere sahip olan minyatür sanatını icra eden kişilere nakkaş, müsavvir, tasvir sanatçısı, şebihnüsiv ya da minyatür sanatçısı denilmektedir. 

Minyatür, birçok farklı ekolü olan bir sanat dalıdır. Tarihsel süreç, icra edildiği bölge gibi çeşitli etkenler minyatür sanatının özelliklerini belirler. İslamiyet ile birlikte daha da öne çıkan bir sanat dalı haline gelen minyatür sanatı, yeni bir çehreye kavuşmuştur ve el yazması kitapların içine nakş edilmeye başlanan minyatürler en yaygın görsel ürünlerden biri haline gelmiştir.

Osmanlı’da minyatür ekolü, zaman içerisinde gelişen anlatım ve ifade ilkelerinde Osmanlı devleti’nin geniş coğrafyası ve aynı zamanda çok kültürlü bir ulus olmasında etkili olmuştur. 19. Yüzyıl itibariyle minyatür sanatının uygulama alanları genişlemiş ve artık minyatürler duvarlara, ahşap, deri gibi materyaller üzerine, tuvallere daha yaygın bir şekilde uygulanmaya başlanmıştır. 

Minyatür eski zamanlardan günümüze, tarihsel olayların sadece yazılı değil görsel olarak da aktarılması için çok önemli bir sanat dalıdır. Osmanlı döneminde, ünlü minyatürcüler padişahın önemli anlarını her zaman minyatür halinde çizmiştir ve bu sayede minyatür görselleri günümüze kadar gelmiştir. 

Minyatür Nasıl Yapılır?

Minyatür sanatçıları, resimlerini aherlenmiş, yani yumurta akı ile cilalanmış kağıtlara yaparlar. Kullanılan malzemeler hassas ve özel malzemelerdir genellikler kuş teleklerinden elde edilen ve kalem adı verilen fırçalar ile organik boyalardır. Günümüzde organik boyalar bulmak ve hazırlamak oldukça zahmetli olduğu için bu boyaların yerini endüstriyel minyatür boyaları almıştır. 

Minyatür sanatçısı, yüksek pamuklu kağıtlar kullanılır, bu kağıdı sert bir mermer üzerine yayar ve genelde fildişinden yapılan bir cisimle kağıdı düzleştirerek parlatma işlemi yapar. Daha sonra yapmak istediği şekillerin boyutlarını belirleyip, kağıt üzerinde bu şekillerin taslaklarını çıkartır. Çini mürekkebi ile çıkarılan taslakların kenar çizgileri üzerinden geçer ve ardından figürlerin canlılığını uzun süre koruyabilmeleri için kök boya ile renklendirme işlemi yapılır.

Minyatürlerde Hangi Konular İşlenir?

Minyatürlerde genel olarak o dönem ve kişi için önemli olabilecek konular işlenir. Örneğin Osmanlı'da sarayda olan önemli olaylar kesinlikle minyatür olarak nakkaş tarafından tasvir edilmesi elzem bir şeydi. Padişahın tahta çıkma seremonisi, şehzadelerin sünnet törenleri, düğün törenleri, toplu av etkinlikleri minyatürlerde konu alınırdı. Minyatürler o dönemin günlük yaşamı, kıyafetleri ve ritüelleri hakkında detaylı bilgi verirler ve günümüze kadar taşınmasına yardımcı olmuşlardır. 

Ünlü Minyatür Sanatçıları Kimlerdir?

1. Nakkaş Nigari

Nakkaş Nigari’nin asıl adı Haydar Reis’tir Osmanlı döneminde ünlü kişilerin minyatürlerini yapması ve portrelerde çok başarılı olması sebebiyle ünlü bir minyatürcü olmuştur. İnsan yüzlerini çizmekte çok başarılı olan Nakkaş Nigari, çizimlerini gerçeğe oldukça yakın bir şekilde benzetilmektedir. Osmanlı’da Yavuz Sultan Selim, Kanuni Sultan Süleyman, Barbaros Hayrettin Paşa ve II. Selim’in minyatürlerini yapmıştır.

2.  Nakkaş Sinan Bey

Nakkaş Sinan Bey 13. Yüzyıl’da yaşamış olan ünlü bir minyatür sanatçısıdır. Fatih Sultan Mehmet tarafından İtalya’ya gönderilmiştir ve dolayısıyla İtalyan ve Rönesans dönemi resim sanatının etkisinde kalmış bir minyatürcüdür. Minyatürleri genel olarak İtalyan sanatçılarla benzer perspektifler taşıyan bir sanatçıdır.

3. Nakkaş Osman 

16. Yüzyıl sonrası Osmanlı Sarayı’nın Başnakkaş’ı olan kişi, Nakkaş Osman’dır. Yaptığı minyatür eserler ile kendi adından günümüzde dahi söz ettirmeyi başarmış bir nakkaştır ki, Orhan Pamuk’un "Benim Adım Kırmızı” romanında bahsedilen başnakkaş, Nakkaş Osman’dır. Nakkaş Osman’ın elinden çıkan eserler her daim oldukça detaylı eserler olmuştur. 

4. Seyyid Lokman

Seyyid Lokman, Osmanlı’ya yaklaşık 30 yıl boyunca hizmet eden ünlü bir Nakkaş’tır. Arşivlere göre Seyyid Lokman’ın 126 kişiden oluşan bir ekibi vardır ve aynı zamanda Nakkaş Osman ile de birlikte çalışmıştır. Seyyid Lokman, Şehzade Mustafa’nın ölümünü tasvir etmiş olan nakkaştır. 

5. Nakkaş Nakşi

16. Yüzyıl sonları ve 17. Yüzyıl başlarında eserler vermiş olan ünlü Osmanlı nakkaşlarından biridir. Nakkaş Nakşi Osmanlı’da minyatüre yön veren nakkaşlardan biri olarak bilinmektedir. Nakkaş Nakşi’nin üslubunda genel olarak kafalar büyük ve gövdeler kimi zaman deforme edilmiştir. Çoğunlukla perspektif kurallarına dikkat edilen eserler üreten Nakkaş Nakşi, Osmanlı’da birçok eser tasvir etmiştir.

6. Levni
   II. Mustafa ve III. Ahmet döneminde baş nakkaşlık yapan minyatür sanatçısıdır. Minyatürlerinde perspektife ve resmettiği insanların kişilik özelliklerini kağıda yansıtmaya çalışan bir anlayışı vardır. Levni ilk Osmanlı’da kadın idealini resmeden minyatürcüdür.

7. Abdullah Buhari
   18 Yüzyıl’da yaşamış olan bir minyatür sanatçısıdır. Abdullah Buhari’nin resimlerinde gerçekçi bir anlayış hakimdir. Yaptığı tek figürlü çiçek çalışmalarıyla ünlüdür. Renklere çok önem veren bir nakkaştır. Eserleri Topkapı Sarayı müze kitaplığında saklanmaktadır.

8. Nakkaş Hasan
   III. Murat döneminin ünlü nakkaşlaırından olan Nakkaş Hasan, aynı zamanda Nakkaş Osman ile de birlikte çalışmıştır. Kültürel kimlikleri, kişilerin yüz ifadelerini ve giyimlerini iyi aktaran bir minyatürcüdür. Genel olarak İranlı minyatürcülerin üslubundan etkilenmiştir. Detaylara ve renklerin kullanımına çok önem veren bir nakkaştır.

9. Matrakçı Nasuh
   Gerçek adı Nasuh Bin Karagöz El-Bosnavi olan Matrakçı Nasuh’un lakabı matrak oyununu çok iyi oynamasından dolayı verilmiştir. II. Bayezit döneminde Enderun’da eğitim görmüştür ve Kanuni, Yavuz Sultan Selim dönemlerinde eserler vermiştir. Çizimleri çok detaylı ve adeta geçmişe dair gerçek bilgiler veren eserler olarak anılmaktadır. 

10. Süheyl Ünver
    Minyatür ve tezhip ustası olan Süheyl Ünver, birçok öğrenci yetiştirmiş olan bir ustadır. Hayatı boyunca öğrenmeye ve kendini geliştirmeye devam eden Süheyl Ünver ömrünün 75 yılını okumaya adamış bir sanatçıdır.